Warto wiedzieć
Przemoc charakteryzuje się tym, że jest intencjonalna - przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary. Siły są nierównomierne - w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy; narusza prawa i dobra osobiste - sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.) oraz powoduje cierpienie i ból - sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.
Przemoc w rodzinie jest procesem i przebiega według cyklu:
-
Faza pierwsza to faza narastania napięcia. Charakteryzuje się wyczuwalnym wzrostem napięcia, narastającymi sytuacjami konfliktowymi. Przemoc ma tu formę werbalną, stosunkowo łagodną.
-
Druga faza to faza ostrej przemocy. W tej fazie napięcie wzrasta, aż następuje wybuch agresji, dochodzi do ataku.
-
Ostatnia faza to faza „miesiąca miodowego”. Po napaści sprawca wyraża skruchę i przeprasza, na nowo okazuje miłość, obiecuje poprawę. Jednak po pewnym czasie, niezależnie od postępowania partnera, sprawca nie wytrzymuje i cały cykl zaczyna się od nowa.
Rodzaje przemocy:
Przemoc fizyczna – naruszanie nietykalności fizycznej
Przemoc fizyczna jest intencjonalnym zachowaniem powodującym uszkodzenie ciała lub niosącym takie ryzyko, np.: popychanie, szarpanie, ciągnięcie, szturchanie, klepanie, klapsy, ciągnięcie za uszy, włosy, szczypanie, kopanie, bicie ręką, pięścią lub różnymi przedmiotami, uderzenie w twarz – tzw. “policzek”, przypalanie papierosem, duszenie, krępowanie ruchów, topienie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, pozostawienie w niebezpiecznym miejscu, nie udzielenie niezbędnej pomocy, itp.
Na skutek tych działań u ofiary przemocy mogą wystąpić: skutki bezpośrednie: uszkodzenia ciała – urazy, rany, złamania, stłuczenia, zadrapania, siniaki, poparzenia, inne skutki: choroby w wyniku powikłań i stresu, zespół stresu pourazowego, życie w chronicznym stresie, poczuciu zagrożenia, strachu, lęku, napady paniki, bezsenność, zaburzenia psychosomatyczne, itp.
Przemoc psychiczna – naruszenie godności osobistej
Przemoc psychiczna zawiera przymus i groźby np.: obrażanie, wyzywanie, używanie wulgarnych epitetów, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, osądzanie, ocenianie, krytykowanie, straszenie, szantażowanie, grożenie, nieliczenie się z uczuciami, krzyczenie, oskarżanie, obwinianie, oczernianie, krzywdzenie zwierząt, czytanie osobistej korespondencji, ujawnianie tajemnic, sekretów, lekceważenie, wyśmiewanie opinii, poglądów, przekonań, religii, pochodzenia, narzucanie swojego zdania, poglądów, wmawianie choroby psychicznej, izolowanie kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi ludźmi, wymuszanie posłuszeństwa i podporządkowania, ograniczanie snu, pożywienia i schronienia, itp. Przemoc psychiczna jest najczęstszą formą przemocy i jest trudna do udowodnienia. Jej skutkiem mogą być: zniszczenie poczucia mocy sprawczej ofiary, jej poczucia własnej wartości i godności, uniemożliwienie podjęcia jakichkolwiek działań niezgodnych z zasadą posłuszeństwa, osłabienie psychicznych i fizycznych zdolności stawiania oporu oraz wyrobienie przekonania o daremności jego stawiania, odizolowanie od zewnętrznych źródeł wsparcia, całkowite uzależnienie ofiary od prześladowcy, stały strach i utrata nadziei, choroby psychosomatyczne, ciągły stres, zaburzenia snu, itp.
Przemoc seksualna – naruszenie intymności
Przemoc seksualna polega na zmuszaniu osoby do aktywności seksualnej wbrew jej woli, kontynuowaniu aktywności seksualnej, gdy osoba nie jest w pełni świadoma, bez pytania jej o zgodę lub gdy na skutek zaistniałych warunków obawia się odmówić. Przymus może polegać na bezpośrednim użyciu siły lub emocjonalnym szantażu. Np.: gwałt, wymuszanie pożycia seksualnego, zmuszanie do nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, obmacywanie, nieliczenie się z życzeniami partnerki/partnera, zmuszanie do seksu z osobami trzecimi, sadyzm w pożyciu, komentowanie szczegółów anatomicznych, ocenianie sprawności seksualnej, wyglądu, itp.
Skutkiem tych działań mogą być: obrażenia fizyczne, ból i cierpienie, obniżona samoocena i poczucie własnej wartości, utrata poczucia atrakcyjności i godności, zaburzenia seksualne, oziębłość, zamknięcie się /lęk, strach, unikanie seksu, uogólniona niechęć i obawa do przedstawicieli płci sprawcy przemocy, itp.
Przemoc ekonomiczna – naruszenie własności
Przemoc ekonomiczna wiąże się celowym niszczeniem czyjejś własności, pozbawianiem środków lub stwarzaniem warunków, w których nie są zaspokajane niezbędne dla przeżycia potrzeby. Np.: niszczenie rzeczy, włamanie do zamkniętego osobistego pomieszczenia, kradzież, używanie rzeczy bez pozwolenia, zabieranie pieniędzy, przeglądanie dokumentów, korespondencji, dysponowanie czyjąś własnością, zaciąganie długów i kredytów bez zgody współmałżonka, sprzedawanie osobistych lub wspólnych rzeczy bez uzgodnienia, zmuszanie do spłacania długów, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, itp.
Skutki płynące z tych działań to: całkowita zależność finansowa od partnera, niezaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, bieda, zniszczenie poczucia własnej godności i wartości, znalezienie się bez środków do życia.
Zaniedbanie – naruszenie obowiązku do opieki ze strony osób bliskich
Jest formą przemocy ekonomicznej i oznacza np.: nie dawanie środków na utrzymanie, pozbawianie jedzenia, ubrania, schronienia, niezaspokajanie podstawowych, materialnych potrzeb rodziny, brak pomocy w chorobie, nie udzielenie pomocy, uniemożliwianie dostępu do miejsc zaspokojenia podstawowych potrzeb: mieszkania, kuchni, łazienki, łóżka, itp.
Cyberprzemoc.
Cyberprzemoc (ang. cyberbullying) to inaczej przemoc dokonywana za pośrednictwem sieci internetowej i urządzeń elektronicznych. Sprawcy cyberprzemocy wykorzystują nowoczesne technologie informacyjne oraz komunikacyjne do wyrządzania krzywdy poszczególnym osobom lub całej grupie osób. Przemoc ta przybiera wymiar psychiczny i społeczny.
Można także powiedzieć, że cyberprzemoc jest przejawem agresji rówieśniczej, która może przybierać różne formy i jest realizowana za pomocą nowoczesnych mediów. Jednakże można postrzegać ją w szerszym kontekście, odnoszącym się nie tylko do dzieci i młodzieży, ale także osób dorosłych.
Jakie są formy i rodzaje cyberprzemocy?
Cyberprzemoc obejmuje różne formy przemocy, które mają na celu nękanie, szantażowanie, straszenie ofiary, a także jej ośmieszanie i kompromitację. Sprawca najczęściej wysyła obraźliwe informacje, grafiki lub zdjęcia, a także przekazy audiowizualne w formie filmików, dotyczących prześladowanej osoby. Robi to za pośrednictwem:
-
mediów społecznościowych,
-
poczty elektronicznej,
-
blogów,
-
komunikatorów internetowych i komórkowych, takich jak SMS-y czy MMS-y.
Ponadto wyodrębnia się:
-
oczernianie mające na celu zniszczenie reputacji danej osoby,
-
seksting, czyli przesyłanie lub upublicznianie w sieci prywatnych zdjęć oraz filmików ukazujących nagą lub roznegliżowaną ofiarę, a także wiadomości o zabarwieniu erotycznym, które ofiara wysyłała do sprawcy, myśląc, że łączą ich relacje miłosne,
-
cyberstalking, czyli uporczywe nękanie i śledzenie działań ofiary za pomocą Internetu, włącznie z jej prześladowaniem,
-
hejt, czyli mowę nienawiści,
-
wykluczanie ofiary poprzez usunięcie jej z danej grupy, np. w mediach społecznościowych,
-
kradzież tożsamości, która polega np. na zarządzaniu kontem pocztowym ofiary i wysyłaniem z jej konta obraźliwych przekazów do innych osób,
-
hakerstwo, czyli działania mające na celu niszczenie sprzętu komputerowego danej osoby oraz przejmowanie danych za pomocą nielegalnego oprogramowania, np. wirusów,
-
mobbing elektroniczny, który obejmuje przypadki charakteryzujące się cechami analogicznymi, jak w tradycyjnym mobbingu, czyli: regularnością, intencjonalnością i brakiem równowagi sił pomiędzy ofiarą a sprawcą.